Motor gelişim, bebeğin vücut bölümlerini kontrol ederek hareket etme kapasitesindeki değişikliklere devamlı adaptasyon göstermesidir. Motor gelişim bebeğinizde duyusal girdiyi güçlendirdiği gibi fiziksel çevre ve bireylerle etkileşimi sağlayarak gelişimin diğer alanlarını da etkiler. Bebeğinizin motor gelişimindeki ilerleme, beyin ve sinir sisteminde olgunlaşma, duyu organlarından yeterli bilgi aktarımı, çevresel uyaranlar ve amaçlı oyun etkinliklerine bağlıdır.
Motor Gelişim Hakkında Bilinmesi Gerekenler:
Doğum sonrası bebeğinizin çevresindeki ses, ışık, dokunma ve hareket gibi uyarılara ve besin arama gibi çeşitli davranışlara tepkileri, gebelik döneminde oluşmaya başlayan ilkel reflekslerle gerçekleşmektedir. Beynin alt merkezlerince kontrol edilen bu reflekslerin doğum sonrası belirli aylardan itibaren kaybolmasını, yerine daha organize ve bebeğinizin vücudunu destekleyerek hareke etttirebileceği ve beynin daha üst merkezlerince yönetilen düzeltme ve denge reaksiyonlarına bırakması beklenmektedir.
Bebeğinizde motor gelişiminin normal olup olmadığı veya gelişiminde bir gecikme şüphesi taşımanız için motor gelişimin prensipleri ve kronolojik yaşa uygun hareket becerilerini bilmeniz önemlidir. Motor gelişim prensiplerine göre vücut bölümleri öngörülebilir bir sıralama izleyerek hareket yeteneği kazanır. Yani gelişim baş bölgesinden başlayarak aşağıya doğru ilerleyen ve ayak parmaklarında sonlanan bir sırayı takip eder. Örneğin, bebeğinizin önce baş ve boyun sonra gövde ve daha sonra alt uzuvlarda hareket ve denge kontrolünü kazanarak bağımsız yürümesi beklenmektedir. Motor gelişim, uzuvlarda önce vücudun üst ve gövdeye yakın bölgelerinden başlar, uzuvların alt ve gövdeden uzak bölgelerine doğru ilerler. Yani bebeğiniz baş ve işaret parmağından yararlanarak küçük bir nesneyi kavramadan önce omuzlarına güç vererek kolunu öne uzatması beklenmektedir. Motor gelişim süreci, nörolojik gelişim ve çevresel uyaranlarla orantılı olarak zamanla açığa çıkartılan hareketlerin daha kontrollü ve koordinasyon içerisinde yapılmasına olanak tanır.
Motor gelişim prensiplerine göre bebeğin vücut bölümlerinin hareket ve denge becerileri tahmin edilebilir bir sırayı izleyerek kazanılsa da, bebeğiniz takvim yaşına uygun beklenen hareket becerilerini her zaman sergilemeyebilir. Örneğin, bağımsız yürüme 12-15 ay arası beklenirken, bebeğiniz 1O aylık iken bağımsız yürümeyi gerçekleştirebilir. Bebeğin kalıtsal özelliği ve çevresel faktörlerin etkisi, gelişimsel alanlarda beceri ve zamanlama ilişkisini değiştirirken, bu tür bireysel farklılıklar motor gelişim sürecinde temel hareket becerilerinin ortaya çıkış hızını etkileyebilmektedir. Yukarıda verilen örnekte olduğu gibi bebek yürüme becerisini öngörülen zamandan önce daha çabuk sergilediğinden dolayı, motor becerilerin zamanlaması konusunda kesin bir sınır olmadığı ve bu tür küçük sapmaların olabileceğini unutmamalısınız. Bebeğinizle etkileşim sırasında pek çok hareket açığa çıkardığını göreceksiniz, bu hareketler aslında belirli bir grupta sınıflandırılabilecek temel motor becerilerdir. Örneğin, baş ve boynu yer çekimine karşı kaldırma, oturma, emekleme, diz üstü ve ayakta durma, yürüme, merdiven inip-çıkma gibi hareketler kaba motor beceriler içerisinde yer almaktadır. Bu beceriler bebeğinizin çevresindeki nesneleri keşfetmesi için onlara yaklaşma, gözlem ve dokunma sonrası tanımasına ve zamanla daha zor hareketleri denemesine olanak tanıyarak zıplama, atlama ve fırlatma gibi ileri düzey motor beceriler kazanmasını sağlayacaktır. Çatal-kaşık, oyuncak, kalem-kağıt, düğme ve fermuar gibi nesnelere uzanma, tutma, bırakma gibi ince motor beceriler bebeğinizin el ve parmaklarını kullanarak çevredeki araç gereçlerin sertlik, şekil, büyüklük vb. özellikleri dokunma ve görme gibi duyular aracılığıyla keşfetmeleri ve sonrasında daha karmaşık becerileri kazanmasına yardımcı olacaktır.
Bebeğinizin doğumdan üç yaşa kadar devam eden gelişim sürecinde sergileyeceği hareketlerin, takvim yaşı ve akranlarına göre paralellik gösterip göstermediğini gözlemlemeniz pek çok açıdan yararlıdır. Bunlar; normal motor gelişimin izlenmesi, ileriye yönelik hedef ve beklentilerin tespiti ve olası gecikme ve ya gerilik durumunda daha ayrıntılı gözlem ve değerlendirme için alan uzmanlarına zamanında yönlendirmedir. Takvim yaşı gelişim yaşının üzerindeyse motor gelişimin yavaş olduğu ve buna ilişkin daha ayrıntılı değerlendirme için çocuk nöroloğu veya fizyoterapiste baş vurulmalıdır. İlerleyen bölümde bebeğinizin takvim yaşına karşılık gelen kaba ve ince motor beceriler ve bunları geliştirebilecek amaçlı oyunlar ve izlenecek yaklaşımlar hakkında ayrıntılı bilgiye ulaşabilirsiniz.
Gelişimsel Destek Programı'nı (GEDEP) kullanabilmek için üye olmalısınız. Üyelik sistemi çocuğunuzun gelişim aşamalarını takip edebilmek ve kaldığınız yerden uygulamaya devam edebilmek için geliştirilmiştir. Aşağıdaki butonlara tıklayarak bilgilerinizi girmeniz yeterlidir.
Gelişimsel Destek Programı'nı (GEDEP) kullanabilmek için üye olmalısınız. Üyelik sistemi çocuğunuzun gelişim aşamalarını takip edebilmek ve kaldığınız yerden uygulamaya devam edebilmek için geliştirilmiştir. Aşağıdaki butonlara tıklayarak bilgilerinizi girmeniz yeterlidir.
